
خشکی واژن یکی از مشکلات رایج زنان است که میتواند تأثیر منفی بر کیفیت زندگی، رابطه جنسی و سلامت روان آنها داشته باشد. خشکی واژن به معنای کاهش ترشحات واژنال است که باعث ایجاد التهاب، خارش، سوزش، درد و خونریزی در واژن و در هنگام رابطه جنسی میشود. عوامل مختلفی میتوانند باعث ایجاد یا تشدید خشکی واژن شوند، از جمله کمبود استروژن، بیماریهای زمینهای، مصرف داروها، عوامل روانی، عوامل محیطی و عادات نامناسب. خشکی واژن میتواند در هر سنی رخ دهد، اما بیشتر در دوران یائسگی و پس از آن شایع است.
این مقاله به بررسی علل، علائم، تشخیص و درمان خشکی واژن میپردازد. هدف از این مقاله افزایش آگاهی و اطلاع رسانی به زنان مبتلا به خشکی واژن و راههای مقابله با آن است.
فهرست موضوعات این مطلب
علل احتمالی خشکی واژنعلائم و نشانههای خشکی واژن و راههای شناسایی آنخطرات و پیامدهای خشکی واژنروشهای تشخیص خشکی واژنروشهای درمان خشکی واژن بر اساس علت و شدت آندرمان سنتی خشکی واژنچه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟سخن آخرعلل احتمالی خشکی واژن
در این بخش، علل احتمالی خشکی واژن و نحوه تأثیر آنها بر سلولها و بافتهای واژن شرح داده میشود. این بخش به بررسی نقش استروژن، تغییرات هورمونی، بیماریهای زمینهای مانند دیابت، سندرم تخمدان پلیکیستیک، سرطان واژن و عفونتهای واژنال میپردازد.
استروژن یکی از هورمونهای جنسی زنانه است که نقش مهمی در تنظیم عملکرد واژن دارد. استروژن باعث افزایش ترشحات واژنال میشود که نقش مهمی در لغزندگی، تمیزی و تعادل pH واژن دارند. همچنین، استروژن باعث افزایش تغذیه، رشد و تقسیم سلولهای اپیتلیال واژن میشود که بافت واژن را ضخیم، لایهدار و انعطافپذیر میکند. استروژن همچنین تأثیر مثبتی بر خونرسانی، ایمنی و عصبی واژن دارد.
کمبود استروژن یکی از علل اصلی خشکی واژن است که میتواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. بیشترین دلیل کمبود استروژن تغییرات هورمونی در دوران یائسگی و پس از آن است. در این دوران، تولید استروژن توسط تخمدانها کاهش مییابد و باعث میشود که ترشحات واژنال کم شود و بافت واژن نازک، ترد و آسیبپذیر شود. این وضعیت باعث میشود که واژن حساستر به عفونتها، التهابها و آسیبهای مکانیکی شود و درد و خونریزی در هنگام رابطه جنسی ایجاد شود.
علاوه بر یائسگی، عوامل دیگری نیز میتوانند باعث کمبود استروژن و خشکی واژن شوند. از جمله این عوامل میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
– بارداری و شیردهی: در این دوران، تولید استروژن کاهش مییابد و ترشحات واژنال تغییر میکنند. این وضعیت معمولاً موقتی است و پس از تمام شدن بارداری و شیردهی، تراز هورمونی و ترشحات واژنال به حالت طبیعی برمیگردند.
– مصرف داروها: برخی داروها میتوانند باعث کاهش تولید استروژن یا تغییر ترشحات واژنال شوند. از جمله این داروها میتوان به داروهای ضد بارداری، داروهای شیمیدرمانی، داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد فشار خون، داروهای ضد هیستامین و داروهای ضد قارچ اشاره کرد.
– بیماریهای زمینهای: برخی بیماریهای زمینهای میتوانند باعث کمبود استروژن یا تغییر ترشحات واژنال شوند. از جمله این بیماریها میتوان به دیابت، سندرم تخمدان پلیکیستیک، سرطان واژن، سرطان تخمدان، سرطان پستان، سرطان رحم، سندرم تخمدان خاموش، سندرم یائسگی زودرس، بیماریهای غدد درونریز، بیماریهای ایمنی و بیماریهای عفونی اشاره کرد.
– عوامل روانی: برخی عوامل روانی میتوانند باعث کاهش تحریک جنسی و ترشحات واژنال شوند. از جمله این عوامل میتوان به اضطراب، افسردگی، استرس، ترس، عدم اعتماد به نفس، کمبود هماهنگی جنسی، نارضایتی از رابطه جنسی، خشونت جنسی و تجربههای منفی جنسی اشاره کرد.
– عوامل محیطی: برخی عوامل محیطی میتوانند باعث کاهش ترشحات واژنال شوند. از جمله این عوامل میتوان به خشکی هوا، تغییرات فصلی، مصرف الکل و سیگار، استفاده از صابونها، شامپوها، پمادها، اسپریها، پودرها، پدها و کاندومهای حاوی مواد شیمیایی یا عطری، استفاده از لباسهای تنگ یا مصنوعی و رابطه جنسی بدون کافی بودن تحریک و لوبریکانت اشاره کرد.
این عوامل باعث میشوند که ترشحات واژنال کم شود و یا ترکیب آنها تغییر کند و باعث اختلال در تعادل pH و فلورا واژن شود. این وضعیت باعث میشود که واژن خشک، التهابی و عفونی شود و در هنگام رابطه جنسی درد و سوزش ایجاد شود.
علائم و نشانههای خشکی واژن و راههای شناسایی آن
برای شناسایی خشکی واژن، باید به علائم و نشانههای آن توجه کنید. برخی از علائم خشکی واژن عبارتند از:
احساس خشکی، سوزش، خارش، درد و التهاب در واژن و اطراف آناحساس درد، سوزش و خونریزی در هنگام رابطه جنسیاحساس کمبود لذت و تحریک جنسیاحساس اضطراب، افسردگی، عدم اعتماد به نفس و نارضایتی از رابطه جنسیایجاد زخمها، ترکها، خونریزیها و عفونتهای واژنال
برای تشخیص خشکی واژن، باید به پزشک زنان مراجعه کنید و معاینه فیزیکی، آزمایشهای آزمایشگاهی و تصویربرداری انجام دهید. برخی از روشهای تشخیص خشکی واژن عبارتند از:
– معاینه فیزیکی: پزشک با استفاده از چراغ قوه و آینه واژن، وضعیت واژن را بررسی میکند و به دنبال علائمی مانند التهاب، ترک، زخم، خونریزی و تغییر رنگ واژن میگردد.
– آزمایشهای آزمایشگاهی: پزشک با استفاده از یک پنس و یک پد آغشته به محلول اسیدی، نمونه از بافت واژن را برداشته و زیر میکروسکوپ مینگرد. این آزمایش به نام آزمایش ماتوراشن میشود و نشان میدهد که چه مقدار سلولهای اپیتلیال واژن به استروژن واکنش نشان میدهند. همچنین، – پزشک میتواند نمونه از ترشحات واژن را برداشته و آن را برای تشخیص عفونتهای باکتریایی، قارچی یا ویروسی به آزمایشگاه ارسال کند. این آزمایشها به نام آزمایش کشت واژن میشوند و نشان میدهند که چه نوع میکروارگانیسمی در واژن وجود دارد و چه دارویی برای درمان آن مناسب است.
– تصویربرداری: پزشک میتواند با استفاده از روشهای تصویربرداری مانند سونوگرافی، MRI یا CT scan، ساختار واژن و اندامهای تناسلی را مورد بررسی قرار دهد و به دنبال علائمی مانند تغییر شکل، توده، زخم، خونریزی و التهاب باشد.
خطرات و پیامدهای خشکی واژن
خشکی واژن میتواند خطرات و پیامدهای جدی برای سلامت زنان داشته باشد. برخی از خطرات و پیامدهای خشکی واژن عبارتند از:
– اختلال در رابطه جنسی: خشکی واژن میتواند باعث کاهش لذت و تحریک جنسی، افزایش درد و سوزش، کاهش ارگاسم و احساس ناراحتی و گناه در هنگام رابطه جنسی شود. این موضوع میتواند تأثیر منفی بر رابطه زناشویی، اعتماد به نفس، ارتباط همسران و رضایت از زندگی داشته باشد. برخی از زنان ممکن است از رابطه جنسی دوری کنند یا احساس تنهایی و روانی شوند.
– افزایش خطر عفونتهای واژنال: خشکی واژن میتواند باعث کاهش تعادل pH و فلورا واژن شود و محیط را برای رشد میکروارگانیسمهای بیماریزا مانند باکتریها، قارچها یا ویروسها آماده کند. این موضوع میتواند باعث ایجاد عفونتهای واژنال مانند کاندیدیازیس، بیماری التهابی لگنی، واژینوز باکتریایی، هرپس یا HPV شود. این عفونتها میتوانند علائمی مانند ترشحات واژنال، بوی بد واژن، خارش، سوزش، درد و خونریزی ایجاد کنند و در صورت عدم درمان میتوانند به سایر اندامهای تناسلی یا خون منتقل شوند و مشکلات جدیتری را به وجود آورند.
– افزایش خطر آسیبهای واژنال: خشکی واژن میتواند باعث کاهش انعطافپذیری و مقاومت بافت واژن شود و در هنگام رابطه جنسی یا معاینه پزشکی، باعث ایجاد زخمها، ترکها، خونریزیها و آسیبهای واژنال شود. این آسیبها میتوانند دردناک باشند و ممکن است نیاز به دخالت پزشکی داشته باشند. همچنین، ممکن است باعث افزایش خطر عفونتهای واژنال شوند.
– افزایش خطر بیماریهای زمینهای: خشکی واژن ممکن است نشانه یا عاملی برای بیماریهای زمینهای باشد که میتوانند سلامت زنان را تهدید کنند. برخی از این بیماریها عبارتند از: دیابت، سندرم تخمدان پلیکیستیک، سرطان واژن، سرطان تخمدان، سرطان پستان، سرطان رحم، سندرم تخمدان خاموش، سندرم یائسگی زودرس، بیماریهای غدد درونریز، بیماریهای ایمنی و بیماریهای عفونی. این بیماریها میتوانند علائم و عوارض جدی دیگری را نیز ایجاد کنند و نیاز به تشخیص و درمان سریع دارند.
روشهای تشخیص خشکی واژن
برای تشخیص خشکی واژن، روشهای مختلفی وجود دارد که به شرح زیر است:
– معاینه پزشکی: این روش شامل مراجعه به پزشک زنان و انجام معاینه لگنی است. پزشک با استفاده از یک ابزار به نام اسپکولوم، داخل واژن را مشاهده میکند و به دنبال هرگونه نازکی، خشکی، قرمزی، زخم، ترک یا عفونت میگردد. پزشک همچنین ممکن است از شما درباره سوابق پزشکی، علائم، عادات و رابطه جنسی شما سؤال کند.
– تست پاپ اسمیر: این روش شامل گرفتن نمونهای از بافت واژن و دهانه رحم با یک قلم مویی یا یک برس کوچک است. نمونهها برای بررسی وجود سلولهای غیرطبیعی یا عفونتها به آزمایشگاه فرستاده میشوند. این روش میتواند به تشخیص بیماریهایی مانند سرطان واژن، سرطان رحم، HPV یا عفونتهای واژنال کمک کند.
– آزمایش خون: این روش شامل گرفتن نمونهای از خون شما با یک سوزن از بازو یا مچ دست است. نمونهها برای اندازهگیری سطح هورمونها، قند خون، هموگلوبین یا سایر شاخصهای سلامتی به آزمایشگاه فرستاده میشوند. این روش میتواند به تشخیص بیماریهایی مانند دیابت، کمخونی، سندرم تخمدان پلیکیستیک، سرطان تخمدان یا سرطان پستان کمک کند.
– آزمایش ادرار: این روش شامل گرفتن نمونهای از ادرار با استفاده از یک لیوان یا یک نوار آزمایش است. نمونهها برای بررسی وجود باکتریها، قند، پروتئین یا سایر مواد غیرطبیعی به آزمایشگاه فرستاده میشوند. این روش میتواند به تشخیص بیماریهایی مانند عفونت مجاری ادراری، دیابت، بیماری کلیه یا بیماری کبدی کمک کند.
روشهای درمان خشکی واژن بر اساس علت و شدت آن
درمان خشکی واژن بستگی به علت و شدت آن دارد. برخی از روشهای درمانی که میتوان از آنها استفاده کرد، عبارتند از:
– درمان با استروژن موضعی: اگر علت خشکی واژن کمبود استروژن باشد، پزشک میتواند استروژن موضعی تجویز کند که به صورت قرص، کرم، ژل یا حلقه وارد واژن میشود. این روش باعث افزایش ترشحات واژنال، تقویت بافت واژن و کاهش التهاب و درد میشود. این روش معمولا برای زنانی که علائم شدید خشکی واژن دارند یا از روشهای دیگر درمانی بهبودی نیافتهاند، مناسب است. این روش ممکن است عوارضی مانند خونریزی واژنال، ترشحات واژنال، سردرد، تهوع و درد پستان داشته باشد. همچنین، برای زنانی که سابقه سرطان سینه، سرطان رحم، سکته مغزی یا قلبی، لخته خونی یا بیماری کبدی دارند، مناسب نیست.
– درمان با استروژن سیستمیک: اگر علت خشکی واژن کمبود استروژن باشد، پزشک میتواند استروژن سیستمیک تجویز کند که به صورت قرص، پلاستر، ژل یا اسپری از طریق دهان یا پوست وارد بدن میشود. این روش باعث افزایش سطح استروژن در خون میشود و علاوه بر رفع خشکی واژن، میتواند علائم دیگر یائسگی مانند گرگرفتگی، تعریق شبانه، افسردگی و استئوپروز را نیز کاهش دهد.
این روش معمولا برای زنانی که علائم شدید یائسگی دارند یا از روشهای دیگر درمانی بهبودی نیافتهاند، مناسب است. این روش ممکن است عوارضی مانند افزایش خطر سرطان پستان، سرطان رحم، سکته مغزی یا قلبی، لخته خونی یا بیماری کبدی داشته باشد. همچنین، برای زنانی که سابقه سرطان پستان، سرطان رحم، سکته مغزی یا قلبی، لخته خونی یا بیماری کبدی دارند، مناسب نیست.
– درمان با لوبریکانتها: اگر علت خشکی واژن عوامل غیرهورمونی باشد یا علائم خفیفی داشته باشد، میتوان از لوبریکانتها یا روانکنندهها استفاده کرد که به صورت کرم، ژل، اسپری یا حلقه وارد واژن میشوند. این روش باعث افزایش لغزندگی واژن و کاهش درد و سوزش در هنگام رابطه جنسی میشود. این روش معمولا برای زنانی که علائم ملایم خشکی تجویز میشود.
– درمان با مواد مرطوبکننده: اگر علت خشکی واژن عوامل غیرهورمونی باشد یا علائم خفیفی داشته باشد، میتوان از مواد مرطوبکننده استفاده کرد که به صورت کرم، ژل یا قطره وارد واژن میشوند. این روش باعث افزایش رطوبت واژن و کاهش خشکی و التهاب میشود. این روش معمولا برای زنانی که علائم ملایم خشکی واژن دارند یا از روشهای دیگر درمانی بهبودی نیافتهاند، مناسب است. این روش ممکن است عوارضی مانند حساسیت، خارش، سوزش و عفونت واژنال داشته باشد. همچنین، برای زنانی که حساسیت به مواد مرطوب کننده دارند، مناسب نیست.
– درمان با داروهای غیرهورمونی: اگر علت خشکی واژن عوامل غیرهورمونی باشد یا علائم متوسطی داشته باشد، میتوان از داروهای غیرهورمونی استفاده کرد که به صورت قرص، کپسول، کرم یا ژل وارد واژن یا خوراکی میشوند. این روش باعث افزایش تحریک جنسی، ترشحات واژنال و خونرسانی واژن میشود. این روش معمولا برای زنانی که علائم متوسط خشکی واژن دارند یا از روشهای دیگر درمانی بهبودی نیافتهاند، مناسب است. این روش ممکن است عوارضی مانند سردرد، تهوع، اختلالات گوارشی، افزایش فشار خون، کاهش اشتها و اختلالات خواب داشته باشد. همچنین، برای زنانی که سابقه بیماری قلبی، کلیوی، کبدی یا چشمی دارند، مناسب نیست.
– درمان با روشهای طبیعی: اگر علت خشکی واژن عوامل غیرهورمونی باشد یا علائم خفیفی داشته باشد، میتوان از روشهای طبیعی استفاده کرد که شامل تغییرات سبک زندگی، تغذیه، مکملها، ماساژ، یوگا، آکوپانکچر، آروماتراپی و گیاهدرمانی میشوند. این روشها باعث افزایش سلامت واژن، تعادل هورمونی، تحریک جنسی و کاهش استرس میشوند. این روشها معمولا برای زنانی که علائم ملایم خشکی واژن دارند یا از روشهای دیگر درمانی بهبودی نیافتهاند، مناسب است. این روشها ممکن است عوارضی مانند حساسیت، عفونت، تداخل با داروها و باروری داشته باشند. همچنین، برای زنانی که حساسیت به مواد طبیعی دارند، مناسب نیست.
درمان سنتی خشکی واژن
در طب سنتی روشهای طبیعی مختلفی برای درمان خشکی واژن وجود دارد که به شرح زیر است:
– استفاده از روغنهای گیاهی: یکی از روشهای ساده و موثر برای رفع خشکی واژن استفاده از روغنهای گیاهی است که به صورت موضعی روی واژن مالیده میشوند. این روغنها باعث افزایش رطوبت و لغزندگی واژن میشوند و التهاب و درد را کاهش میدهند. برخی از روغنهای گیاهی که میتوان از آنها استفاده کرد، عبارتند از: روغن کنجد، روغن زیتون، روغن بادام، روغن آفتابگردان، روغن آرگان، روغن کوکونات و روغن آووکادو.
این روغنها را میتوان به صورت خالص یا با اضافه کردن چند قطره از روغنهای اسانسی مانند روغن گل سرخ، روغن گلاب، روغن یاسمن، روغن آلوئه ورا یا روغن چای درختی تهیه کرد. این روغنها را میتوان با استفاده از یک پد به طور ملایم روی واژن مالید یا با یک قطرهچکان وارد واژن کرد. این روش را میتوان هر روز یا قبل از رابطه جنسی انجام داد.
– استفاده از عسل: عسل یکی از مواد طبیعی و مرطوبکننده است که میتوان برای درمان خشکی واژن استفاده کرد. عسل دارای خواص ضدالتهابی، ضد باکتریایی و ضد قارچی است که میتواند عفونتهای واژنال را پیشگیری و درمان کند. عسل همچنین دارای آنتیاکسیدانها و ویتامینهایی است که میتوانند سلامت بافت واژن را بهبود بخشند. برای استفاده از عسل برای درمان خشکی واژن، میتوان از روشهای زیر استفاده کرد:
مخلوط کردن یک قاشق غذاخوری عسل با یک فنجان آب گرم و نوشیدن آن دو بار در روز. این روش میتواند به افزایش ترشحات واژنال و تعادل pH واژن کمک کند.مخلوط کردن یک قاشق غذاخوری عسل با یک قاشق چایخوری آبلیمو و استفاده از آن به عنوان یک شربت طبیعی. این روش میتواند به تقویت سیستم ایمنی و کاهش التهاب واژن کمک کند.مخلوط کردن یک قاشق غذاخوری عسل با یک قاشق چایخوری روغن زیتون و مالیدن آن روی واژن به صورت موضعی. این روش میتواند به افزایش رطوبت و لغزندگی واژن و کاهش درد و سوزش کمک کند.مخلوط کردن یک قاشق غذاخوری عسل با یک قاشق چایخوری روغن کنجد و وارد کردن آن به واژن با یک قطرهچکان یا یک پد. این روش میتواند به افزایش خونرسانی و تحریک جنسی واژن و کاهش خشکی و خارش کمک کندمخلوط کردن یک قاشق غذاخوری عسل با یک قاشق چایخوری روغن آلوئه ورا و استفاده از آن به عنوان یک کرم طبیعی برای واژن. این روش میتواند به ترمیم بافت واژن و کاهش التهاب و زخم کمک کند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
به طور کلی، خشکی واژن میتواند به دلیل عوامل مختلفی ایجاد شود که برخی از آنها عبارتند از: کاهش هورمون استروژن، مصرف برخی داروها، بیماریهای زمینهای، عوامل روانی و عوامل محیطی. خشکی واژن میتواند باعث ایجاد خشکی، التهاب، درد، سوزش، خارش، تنگی، زخم و خونریزی در واژن شود و رابطه جنسی را ناراحتکننده و دردناک کند. خشکی واژن همچنین میتواند احتمال ابتلا به عفونتهای واژنال و مجاری ادراری را افزایش دهد.
خشکی واژن ممکن است در هر سنی رخ دهد، اما بیشتر در دوران یائسگی و پس از آن شایع است. برخی از زنان ممکن است علائم خشکی واژن را به صورت ملایم و گذرا تجربه کنند و نیازی به مراجعه به پزشک نداشته باشند؛ اما برخی از زنان ممکن است علائم شدید و مزمن خشکی واژن را تجربه کنند و نیاز به درمان داشته باشند. برای تشخیص و درمان خشکی واژن، باید به پزشک زنان مراجعه کنید.
پزشک ممکن است از شما درباره علائم، تاریخچه پزشکی، مصرف داروها و عادات زندگی شما سوال کند و معاینه فیزیکی واژن را انجام دهد. پزشک ممکن است نیاز به انجام آزمایشهای خون یا ادرار شما داشته باشد تا علت خشکی واژن را بیابد.
به طور کلی، برای خشکی واژن باید در موارد زیر به پزشک مراجعه کنید:
اگر علائم خشکی واژن بیش از چند روز ادامه داشته باشد و با استفاده از روغنهای گیاهی یا کرمهای مرطوبکننده بهبود نیابد.اگر در هنگام رابطه جنسی احساس درد، سوزش، خارش یا خونریزی داشته باشید.اگر علائم عفونت واژنال یا عفونت مجاری ادراری داشته باشید، مانند ترشحات نامعمول، بوی بد، تب، درد شکمی یا پشتی، ادرار مکرر یا سوزش در هنگام ادرار.اگر علائم خشکی واژن را به همراه دیگر علائم کاهش هورمون استروژن داشته باشید، مانند گرمازدگی، تعریق شبانه، خلق و خوی ناپایدار، افسردگی، اضطراب، کاهش تمایل جنسی، خشکی پوست یا مو، تغییرات وزن یا استخوان.اگر علائم خشکی واژن را به همراه دیگر علائم بیماریهای زمینهای داشته باشید، مانند خشکی چشم یا دهان، کاهش بینایی، خستگی، ضعف، تورم یا درد مفاصل، کاهش اشتها یا اسهال.
سخن آخر
خشکی واژن یک مشکل شایع در بین زنان است که میتواند باعث ناراحتی، درد و عفونت شود. علل مختلفی میتوانند منجر به خشکی واژن شوند، اما شایعترین علت آن کاهش سطح هورمون استروژن در دوران یائسگی یا بعد از زایمان است. خشکی واژن راههای مختلفی برای درمان دارد که بستگی به شدت و علت آن دارد. یکی از این راه ها استفاده از مرطوبکنندهها و لوبریکانتهای واژنی که میتوانند رطوبت واژن را افزایش دهند و از خشکی و سوزش جلوگیری کنند. روش دیگر مصرف داروهای استروژنی که به صورت قرص، کرم، پلاستر یا حلقه واژنی موجود هستند و میتوانند سطح هورمون استروژن را تنظیم کنند و از آتروفی واژن جلوگیری کنند.
خشکی واژن یک مشکل قابل درمان است و نیاز به رویکردی جامع و مشاوره با پزشک دارد. اگر شما هم از خشکی واژن رنج میبرید، نباید این مشکل را نادیده بگیرید و باید به دنبال راهحلهایی برای رفع آن باشید.