قوانین و حقوق بین‌المللی نقش بسیار اصلی در حمل و نقل جهانی ایفا میکنند. این قوانین ناظر بر تمامی مسائل مربوط به حمل و نقل هوایی، دریای و زمینی است. بدون وجود این قوانین، حمل و نقل بین‌المللی قادر نبود که اینگونه منظم و اصولی پیش برود.
در این مقاله به نقش بنیادین حقوقی در حمل و نقل بین‌المللی خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.
حقوق چه نقشی در حمل و نقل بین‌المللی دارد؟
حقوق در حمل و نقل بین‌المللی بسیار مهم بوده و در ایجاد یک چارچوب قانونی و تنظیم روابط بین کشورها و شرکت‌های بین‌المللی در زمینه حمل و نقل ایفای نقش می‌کند. به طور کلی نقش حقوق در حمل و نقل بین‌المللی به شرح زیر است:
تنظیم قوانین حمل و نقل
قوانین بین‌المللی در زمینه حمل و نقل، شامل تعیین حقوق و تعهدات اشخاص و شرکت‌های مرتبط با حمل و نقل بین‌المللی و مواردی مانند مسئولیت‌های حقوقی، حقوق و تعهدات مربوط به حمل و نقل، حقوق مالکیت و سایر موارد قانونی می‌شود.
تسهیل تجارت بین‌المللی
قوانین و تنظیمات بین‌المللی حمل و نقل، ایجاد پایه‌های لازم برای تسهیل تجارت بین‌المللی از طریق راه‌های حمل و نقل مختلف مانند دریایی، هوایی، زمینی و راه‌های ریلی را فراهم میکنند.
این امر به افزایش امنیت و پایداری در حمل و نقل کمک می‌کند و از طریق ایجاد یک محیط قانونی پیش‌بینی‌شده، از ابهامات و ناپایداری‌های قانونی جلوگیری می‌کند.
حل اختلافات
قوانین بین‌المللی حمل و نقل شامل مکانیزم‌ها و فرآیندهای حل اختلافات میان اشخاص و شرکت‌ها در خصوص قراردادها و ادعاهای مربوط به حمل و نقل بین‌المللی می‌شوند. این مکانیزم‌ها ممکن است شامل داوری، تجدیدنظر و تفسیر توافق‌نامه‌ها باشد.
تطابق با استانداردهای بین‌المللی
قوانین و مقررات حمل و نقل بین‌المللی معمولاً به منظور تطابق با استانداردهای بین‌المللی مربوط به حقوق بشر، محیط‌زیست، امنیت و سلامت اجتماعی و محیطی تنظیم می‌شوند.
به طور کلی، نقش بنیادین حقوقی در حمل و نقل بین‌المللی، ایجاد یک چارچوب قانونی است که از طریق آن، تعهدات اشخاص و شرکت‌ها مشخص می‌شود، حل اختلافات فراهم می‌شود و تسهیلات لازم برای تجارت بین‌المللی را ایجاد می‌کند.
تهیه قوانین بین‌المللی برای حمل و نقل دریایی
حمل و نقل دریایی بخش مهمی از پروسه حمل و نقل بین‌المللی را به خود اختصاص داده است. به همین جهت مجموعه‌ای از قوانین و مقررات در این حوزه تدوین شده که مهمترین آنها عبارتند از:
قوانین سالواس-آمنیت دریایی (SOLAS): این قانون توسط سازمان جهانی دریانوردی (IMO) تنظیم شده و مهمترین قانون بین‌المللی در زمینه ایمنی کشتی‌ها و حمل و نقل دریایی است. SOLAS مشخصات ایمنی کشتی‌ها و آموزش مربوط به ایمنی دریایی را تعیین می‌کند.قوانین مارپل (MARPOL): این قانون نیز توسط سازمان جهانی دریانوردی (IMO) ایجاد شده و به تنظیم آلودگی محیط زیست دریاها پرداخته است. MARPOL به کنترل آلودگی هوا و آب دریا، به عنوان مثال توسط زیستگاه‌های روغنی و زباله‌های دریایی می‌پردازد.قوانین آزادی دریا (UNCLOS): این قانون که معمولا به عنوان قانونی مرجع در زمینه حقوق دریا شناخته می‌شود، مواردی مانند حقوق ملیت کشتی، حقوق زمینه‌های کشتی‌رانی و حقوق استفاده از منابع دریایی را تنظیم می‌کند.قوانین تجارت بین‌المللی (UNCITRAL): این قوانین مربوط به تعیین حقوق و تعهدات در قراردادهای بین‌المللی، ارزیابی آنها و راهکارهای حل اختلافات میان طرفین است.قوانین کنوانسیون‌های بین‌المللی حقوق دریایی (UN Convention on the Law of the Sea): این کنوانسیون، حقوق و تعهدات مختلف کشورها در قبال استفاده از منابع دریایی و ارتباطات دریایی را تنظیم می‌کند.
پیش‌بینی مراجع قانونی بین‌المللی برای حل اختلافات حمل و نقل بین‌المللی
پیش بینی مراجع قانونی بین‌المللی برای حل اختلافات در حمل و نقل بین‌المللی یکی دیگر از موارد مربوط به نقش بنیادین حقوقی در حمل و نقل بین‌المللی است.
این مراجع وظیفه حل و فصل اختلافات در حوزه بین‌المللی را به عهده دارند و در حل اختلافات حمل و نقل بین‌المللی استفاده می‌شوند و بسته به نوع اختلاف و توافقات طرفین، از یک یا چندین مرجع استفاده می‌شود.
برخی از مهمترین آنها عبارتند از:
دیوان بین‌المللی داوری (International Court of Justice – ICJ): این دیوان مرتبط با سازمان ملل متحد است و مسائل حقوقی بین‌المللی را حل می‌کند. این دیوان برای حل اختلافات میان دولت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.دیوان تجاری بین‌المللی (International Commercial Court – ICC): این دیوان توسط اتاق بازرگانی بین‌المللی تشکیل شده است و برای حل اختلافات تجاری بین شرکت‌ها در سطح بین‌المللی استفاده می‌شود.دیوان بین‌المللی داوری (International Arbitration Court – IAC): این دیوان مستقل از دولت‌ها بوده و برای حل اختلافات بین‌المللی بین اشخاص حقوقی و شرکت‌های خصوصی استفاده می‌شود.تجدیدنظر در دیوان بین‌المللی داوری (International Court of Arbitration – ICA): این مجمع مرتبط با اتاق بازرگانی بین‌المللی است و برای تجدیدنظر در تصمیمات داوری بین‌المللی به‌کار می‌رود.دیوان تجاری بین‌المللی (International Chamber of Commerce – ICC): این دیوان برای حل اختلافات تجاری بین‌المللی، مانند قراردادهای حمل و نقل، بانکی و قراردادهای تجاری دیگر به‌کار می‌رود.قوانین UNCITRAL در مورد داوری بین‌المللی (UNCITRAL Arbitration Rules): این قوانین توسط کمیسیون سازمان ملل متحد برای تسهیل فرآیند داوری بین‌المللی تدوین شده است و معمولا در قراردادهای تجاری بین‌المللی به‌کار می‌رود.تهیه قوانین بین‌المللی برای حمل و نقل هوایی
قوانین مربوط به حمل و نقل هوایی بین‌المللی نیز از دیگر مواردی است که توسط سازمان‌های بین‌المللی تنظیم شده است.
این قوانین و معاهدات مهم تشکیلاتی هستند که در تنظیم و تضمین ایمنی، قابلیت اجرای سرویس‌های باربری هوایی بین المللی و حفظ حقوق و تعهدات مرتبط با حمل و نقل هوایی بین‌المللی نقش دارند.
این قوانین به شرح زیر است:
معاهده طرف‌های متعلقه (Bilateral Air Service Agreements): این معاهدات بین دو کشور به منظور تنظیم حقوق و تعهدات در زمینه حمل و نقل هوایی بین این دو کشور ایجاد می‌شوند. این معاهده‌ها شامل مسائلی مانند تعیین تعداد پروازها، مسیرها، قیمت‌گذاری بلیط‌ها و موارد مرتبط دیگر است.معاهده چارچوب بین‌المللی هوانوردی (International Air Services Transit Agreement – IASTA): این معاهده بین‌المللی توسط سازمان هوانوردی بین‌المللی (ICAO) تنظیم شده است و به کشورها امکان می‌دهد تا از فضای هوایی دیگر کشورها برای پروازهای ترانزیت استفاده کنند.معاهده مونترال (Montreal Convention): این معاهده توسط ICAO تنظیم شده است و به مواردی مانند مسئولیت حامل‌ها در قبال خسارت‌ها، مسئولیت مالکیت هواپیماها و مسائل مرتبط با ایمنی هوانوردی پرداخته است.قوانین تجارت بین‌المللی (UNCITRAL): این قوانین ممکن است برای تعیین حقوق و تعهدات در قراردادهای حمل و نقل هوایی بین‌المللی به‌کار روند.مقررات سازمان هواپیمایی بین‌المللی (International Civil Aviation Organization – ICAO): این سازمان معیارها و استانداردهایی را برای ایمنی هوانوردی تعیین می‌کند و به عنوان یکی از مهمترین مراجع برای تنظیم حقوق و تعهدات در حمل و نقل هوایی بین‌المللی شناخته می‌شود.تهیه قوانین بین‌المللی برای حمل و نقل زمینی
حمل و نقل زمینی قدیمی‌ترین شیوه حمل و نقل بین‌المللی است بنابراین بخش قابل توجهی از قوانین مربوط به این حوزه است. این قوانین و معاهدات مهم در تنظیم و تضمین ایمنی، قابلیت اجرای سرویس‌های حمل و نقل زمینی بین‌المللی و حفظ حقوق و تعهدات مرتبط با حمل و نقل زمینی نقش دارند.
مهمترین قوانین بین‌المللی برای حمل و نقل زمینی عبارتند از:
معاهده بین‌المللی حمل و نقل جاده‌ای (International Road Transport Convention – TIR): این معاهده توسط اتحادیه بین‌المللی حمل و نقل جاده‌ای (IRU) تنظیم شده است و مهمترین قانون بین‌المللی در زمینه حمل و نقل جاده‌ای محسوب می‌شود. TIR به تسهیلات حمل و نقل بین‌المللی و تسهیل گذر ترانزیت از مرزها می‌پردازد.معاهده بین‌المللی حمل و نقل ریلی (Convention concerning International Carriage by Rail – COTIF): این معاهده توسط اتحادیه حمل و نقل ریلی بین‌المللی (OTIF) تنظیم شده و مهمترین معاهده در زمینه حمل و نقل ریلی بین‌المللی محسوب می‌شود.معاهده (CMR-Convention on the Contract for the International Carriage of Goods by Road): این معاهده توسط اتحادیه اروپایی (EU) و برخی از کشورها اعم از کشورهای عضو اروپایی و کشورهای غیرعضو اروپایی اجرا می‌شود و حقوق و تعهدات مرتبط با حمل و نقل جاده‌ای بین‌المللی را تنظیم می‌کند.قوانین (CMI Comité Maritime International): این سازمان معیارها و قوانینی را برای حمل و نقل دریایی تعیین می‌کند که در برخی موارد برای حمل و نقل زمینی نیز اعمال می‌شوند.معاهده TIFA (Trade and Investment Framework Agreement): این معاهده‌ها بین دولت‌ها برای تنظیم تجارت و سرمایه‌گذاری و در نتیجه، مسائل مربوط به حمل و نقل زمینی بین‌المللی را نیز تنظیم میکنند.
پیش‌بینی تضمین اجرای قوانین بین‌المللی حمل و نقل بین‌المللی
تضمین اجرای قوانین بین‌المللی حمل و نقل بین‌المللی امری بسیار مهم است که توسط چندین مکانیزم و روش ممکن است تحقق یابد. برخی از روش‌های تضمین اجرای این قوانین عبارتند از:
تعهدات بین‌المللی
کشورها با امضا و تصویب معاهدات و کنوانسیون‌های مربوط به حمل و نقل بین‌المللی، تعهداتی را در قبال رعایت قوانین بین‌المللی به عهده می‌گیرند. این تعهدات اغلب به همراه مکانیسم‌های حل اختلافات بین‌المللی، مانند دیوان بین‌المللی داوری، ایجاد می‌شوند.
معاهده‌ها و توافقات دوجانبه
کشورها می‌توانند از طریق معاهده‌های دوجانبه با یکدیگر توافق کنند تا اجرای قوانین حمل و نقل بین‌المللی را تضمین کنند. این توافقات می‌توانند شامل مسائلی مانند تسهیلات گمرکی، قوانین بیمه و مسائل مربوط به حقوق کشتی‌رانان باشند.
تشویق به تطبیق قوانین ملی با قوانین بین‌المللی
کشورها می‌توانند از طریق تشویق و پشتیبانی از تطبیق قوانین و مقررات داخلی خود با قوانین بین‌المللی، اجرای صحیح و موثر این قوانین را تضمین کنند.
نظارت و پایش بین‌المللی
سازمان‌ها و سازمان‌های بین‌المللی می‌توانند وظیفه نظارت و پایش بر اجرای قوانین بین‌المللی حمل و نقل را بر عهده بگیرند و در صورت نقض، اقدامات لازم را انجام دهند.
ایجاد استانداردهای مشترک
ایجاد استانداردهای مشترک در زمینه حمل و نقل بین‌المللی می‌تواند به تسهیل اجرای قوانین بین‌المللی و حفظ توافقات بین‌المللی کمک کند.
ترکیب این روش‌ها و همکاری میان کشورها، سازمان‌های بین‌المللی و سازمان‌های غیردولتی، می‌تواند به تضمین اجرای قوانین بین‌المللی حمل و نقل بین‌المللی کمک کند و از ایجاد محیطی مناسب برای حمل و نقل آسان و امن در سطح بین‌المللی برخوردار شود.
مهمترین سازمان‌های بین‌المللی مرتبط با انواع روش‌های حمل و نقل بین‌المللی
سازمان‌های بین‌المللی نقش مهمی در تدوین حقوق و مقررات حوزه حمل و نقل بین‌المللی دارند. این سازمان‌ها و اتحادیه‌ها به عنوان نهادهای مرجع و مهم در زمینه حمل و نقل بین‌المللی فعالیت کرده و معیارها، مقررات و استانداردهایی را برای صنعت حمل و نقل بین‌المللی تعیین میکنند.
همچنین در فرآیندهای توسعه و بهبود حمل و نقل بین‌المللی مشارکت دارند.
برخی از مهمترین سازمان‌های بین‌المللی عبارتند از:
سازمان هوانوردی بین‌المللی (International Civil Aviation Organization – ICAO): این سازمان به عنوان سازمان متخصص سازمان ملل متحد در زمینه هوانوردی فعالیت می‌کند و استانداردها، مقررات و معاهدات مربوط به ایمنی و امنیت هوایی را تنظیم می‌کند.اتحادیه بین‌المللی حمل و نقل جاده‌ای (International Road Transport Union – IRU): این اتحادیه به عنوان یک سازمان تجاری بین‌المللی در زمینه حمل و نقل جاده‌ای فعالیت می‌کند و تلاش دارد تا بهبود و توسعه حمل و نقل جاده‌ای بین‌المللی را ترویج کند.اتحادیه حمل و نقل ریلی بین‌المللی (Intergovernmental Organization for International Carriage by Rail – OTIF): این اتحادیه به عنوان سازمان مسئول برای تنظیم حقوق و تعهدات مربوط به حمل و نقل ریلی بین‌المللی در اروپا فعالیت می‌کند اما بسیاری از کشورهای جهان از آن تبعیت میکنند.اتاق بازرگانی بین‌المللی international chamber of commerce – ICC این سازمان به عنوان یکی از بزرگ‌ترین سازمان‌های تجاری بین‌المللی در جهان فعالیت می‌کند و توسط کسب و کارهای بین‌المللی، از جمله کسب و کارهای مرتبط با حمل و نقل، مورد استفاده قرار می‌گیرد.اتحادیه بین‌المللی حمل و نقل هوایی (International Air Transport Association – IATA): این اتحادیه نماینده اصلی صنعت حمل و نقل هوایی بین‌المللی است و توسعه همکاری و هماهنگی در صنعت هوانوردی را ترویج می‌کند.اتحادیه بین‌المللی حمل و نقل دریایی (International Maritime Organization – IMO): این سازمان به عنوان سازمان متخصص سازمان ملل متحد در زمینه حمل و نقل دریایی فعالیت می‌کند و استانداردها و مقررات مربوط به امنیت و حفاظت محیط‌زیست در حمل و نقل دریایی را تنظیم می‌کند.قوانین داخلی کشورها چه نقشی در حقوق حمل و نقل بین‌المللی دارد؟
قوانین داخلی کشورها نقش بسیار مهمی در حقوق حمل و نقل بین‌المللی ایفا میکنند. این قوانین می‌توانند تاثیر مستقیم و غیرمستقیمی بر حقوق و تعهدات مربوط به حمل و نقل بین‌المللی داشته باشند. در زیر، نقش قوانین داخلی کشورها در حقوق حمل و نقل بین‌المللی را بررسی می‌کنیم:
تعیین قوانین ملی برای تطبیق با قوانین بین‌المللی
بسیاری از قوانین بین‌المللی در زمینه حمل و نقل به کشورها اجازه می‌دهند تا قوانین داخلی خود را برای تطابق با آنها تنظیم کنند. بنابراین، قوانین داخلی می‌توانند به عنوان پایه و مبنای تطبیق با استانداردهای بین‌المللی در زمینه حمل و نقل عمل کنند.
تنظیم حقوق و تعهدات طرفین
قوانین داخلی می‌توانند حقوق و تعهدات مختلف مرتبط با حمل و نقل بین‌المللی را برای اشخاص حقوقی و حقیقی در کشورها تعیین کنند. این حقوق و تعهدات ممکن است شامل مسائلی مانند مسئولیت‌ها، بیمه، شرایط قراردادها و وظایف طرفین باشند.
تأثیر بر قراردادها و توافقات بین‌المللی
قوانین داخلی می‌توانند بر قراردادها و توافقات بین‌المللی در زمینه حمل و نقل تاثیرگذار باشند. به عنوان مثال، در صورت وقوع اختلاف و نیاز به داوری یا رسیدگی قضایی، قوانین داخلی کشور ممکن است به عنوان مبنای حقوقی برای حل اختلافات به کار گرفته شوند.
تنظیم مسائل مربوط به امنیت و ایمنی
قوانین داخلی می‌توانند در تنظیم مسائل امنیت و ایمنی مرتبط با حمل و نقل بین‌المللی، از جمله استانداردها و مقررات مربوط به نقل و انتقال مواد خطرناک، نقل و انتقال مسافران و ایمنی کشتی‌ها نقش داشته باشند.
اجرای قراردادها و تصمیمات بین‌المللی
در صورتی که قراردادها و تصمیمات بین‌المللی مرتبط با حمل و نقل بین‌المللی وارد کشورها شود، قوانین داخلی ممکن است نقشی در اجرای و اعمال این قراردادها و تصمیمات داشته باشند.
بنابراین، قوانین داخلی کشورها نقش بسیار مهمی در تضمین اجرای قوانین بین‌المللی حمل و نقل بین المللی و حفظ حقوق و تعهدات طرفین دارند. این تطابق و هماهنگی میان قوانین داخلی و بین‌المللی، به ایجاد یک محیط قانونی مناسب برای حمل و نقل بین‌المللی کمک می‌کند.
مواردی که قوانین بین‌المللی به آنها می‌پردازد
قوانین مربوط به حمل و نقل بین‌المللی تقریبا تمامی جوانب مربوط به حمل و نقل جهانی را شامل می‌شود. برخی از مواردی که در این قوانین به آن پرداخته شده، به شرح زیر است:
تعیین حقوق و تعهدات طرفین
در قراردادها و توافقات حمل و نقل بین‌المللی، حقوق و تعهدات طرفین تعیین می‌شود. این شامل مسائلی مانند مسئولیت‌ها، بارنامه‌ها، شرایط حمل، بیمه و غیره می‌شود.
تعیین استانداردها و مقررات ایمنی و امنیتی
قوانین و مقررات بین‌المللی و داخلی در زمینه ایمنی و امنیت حمل و نقل بین‌المللی، از جمله استانداردهای ایمنی کشتی‌ها، بارها، وسایل حمل و نقل عمومی و غیره، تنظیم می‌شوند.
تضمین حقوق مسافران و باربران
در حمل و نقل بین‌المللی، حقوق مسافران و باربران تضمین می‌شود تا آنها از خسارات و ضررهای احتمالی محافظت شوند.
تعیین مسائل مالکیت و حقوق مالکیت
یکی دیگر از مسائلی که در قراردادها و توافقات حمل و نقل بین‌المللی به آن پرداخته می‌شود، مسائل مربوط به مالکیت بار، مسئولیت‌های مربوط به مالکیت و حقوق مالکیت است.
تضمین اجرای قراردادها و حل اختلافات
قوانین، نقش بسیار مهمی در اجرای قراردادها و حل اختلافات در حمل و نقل بین‌المللی دارد. این شامل داوری، مراجعه به دادگاه‌های بین‌المللی، وساطت و غیره می‌شود.
تنظیم مسائل مربوط به محیط‌زیست
در حمل و نقل بین‌المللی، مسائل مربوط به حفاظت از محیط‌زیست و کاهش آلودگی دریاها و هوا اهمیت بسیار زیادی دارد. به همین جهت به طور خاص قوانین در این رابطه تنظیم شده‌اند.
تضمین امنیت بارها و حمل و نقل مواد خطرناک
در حمل و نقل بین‌المللی، قوانین حمل و نقل مواد خطرناک و امنیت بارها از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند و نقش حقوقی مهمی در تنظیم این مسائل دارند.